Tare da Al Amin Ciroma 08033225331 (TES Kawai ) ciroma14@yahoo.com
Zan yi amfani da wannan damar na mika ta’aziyya ga dimbin al’ummar Nijeriya da Afrika baki daya kan babban rashin da muka yi na Marigayi Ambasada Yusuf Maitama Sule (Dan Masanin) Kano. Allah Ubangiji (SWT) Ya gafarta masa, Ya kai haske kabarinsa, sannan Ya ba mu damar yin koyi da dimbin darussan da ya bar mana, amin.
Idan za a iya tunawa, ranar 12 ga Fabrairun 2016, mun wallafa wannan shafin makalar a nan, daga bisani, na rika samun korafi kan yadda a ka kasa kai karshen nazarin. Ganin haka ne, na sake rubuta shi kammalalle kamar haka, sai a sake karantawa. Ina sauraren shawarwari da karin bayaninku:
Zan iya tunawa a shekarar 2009 da na je sauke farali a kasa mai tsarki, na hadu da wani direban mota da ya dauke ni zuwa birnin Madina daga Makka. A kan hanya hira ta sarke a tsakaninmu, tun da dama mun saba da shi sosai, ya kan kai ni ziyara wurare daban-daban domin ina da ‘yancin yin zirga-zirga a kasar, ba tare da tsangwamar jami’an tsaronsu ba.
Wata rana na tambaye shi karfin tattalin arzikin kasar Saudiyya. Balaraben ya dube ni gami da yin murmushi, kana ya ce, duk sanda aka wayi gari, godiya yake kara yi wa Allah Madaukakin Sarki da ya kaddara haihuwarsa a kasar Saudi Arebiya ba don komai ba, in ji shi sai domin irin dimbin tattalin arzikin da kasar ke da shi, wanda babu wata kasa a duniya da za ta nuna mata wani abu. Kafin na ba shi amsa, a raina na ce: Ina ma a ce alfaharin da yake yi bai tsaya kawai ga kasar ba? Kamata ya yi, a ce yana tinkaho da Makkah a matsayin kasa mafi tsarki, inda nan ne aka haifi fiyayyen halittu Annabi Muhammad (SAW), maimakon tutiya kawai da tattalin arziki da ya yi, amma na kau da kai ban nuna masa kuskurensa a lokacin ba. Na tilasta wa kaina yin murmushi, na ce da shi, ‘Ba shakka Allah Ya yi wa kasarku tattalin arziki mara iyaka. Amma ni ma ina alfaharin kasancewata daga wata kasa guda tilo, wadda ta fi kowace kasa girman tattalin arziki a Nahiyar Afrika!’ Ina yin wannan furuci, Balarabenka ya taka ma ni burki, ya ce sam bai amince da hakan ba! A cewarsa kuskure ne a ce Nijeriya ce mafi arziki a Afrika, ya kara da cewa kasar Afrika ta Kudu ce mafi karfin tattalin arziki a Nahiyar Afrika.
Lallai Balarabe ya dauko ta da zafi, don sai da na mayar da martanin cewa kididdigarsa ba ta tushe balle a tarihi. Tattalin arzikin Lagos kadai daga cikin jihohin jamhuriyyar Nijeriya, ya fi na kasar Kenya baki dayanta. Kenya kuwa ita ce kasa mafi karfin tattalin arziki a yankin Afrika ta Gabas, saboda haka na kara tabbatar masa cewa ban yarda da kididdigarsa kan Nijeriya ba. Daga nan na tsuke bakina. Zancen a nan ya kare, aka ci gaba da tafiya, don Makkah zuwa Madina tafiya ce mai tsawon kilomita kusan 584, wadda akalla zai kwashe kamar sa’o’i biyar ana yi.
To, wannan ‘yar mahawarar ta tuno min da wata kididdiga da aka fitar a watan Afrilun shekarar 2014, wadda ta ce Nijeriya ta na da karfin tattalin arzikin da ya kai sama da Dala biliyan 509, a yayin da ita kuwa Afrika ta Kudu tana da Dala biliyan 353.
Kasa mai dimbin arziki da ni’imomi mara misaltuwa ita ce a yanzu ta fada hannun wasu ‘yan tsirarru daga cikin wadanda madafun iko ke hannunsu, suka rika yin watanda da dukiyar kasar. Kai ka ce suna da cikakkiyar masaniyar adadin kwanakin da za su rayu, wanda watakila su iya cinye dukiyar da suka sata kafin su mutu, amma ba haka abin yake ba. Allah ne kadai Ya bar wa kansa masaniyar ranar da kowa zai mutu. Da yawa ana satar dukiya, a rasa yadda za a yi da ita. Idan an mutu magada su hau kai su rika aikata abin da ransu yake so. Irin wadannan abubuwan ne suka haifar da masifu wadanda hankali bai cika dauka ba a Nijeriya. A yau an wayi gari duk Nahiyar Afrika, da sauran sassan duniya, babu inda talauci da fatara suka yi katutu, rashin ayyukan yi kamar Nijeriya!
A farkon makon nan, kungiyar kwadago ta kasa NLC, ta fito kwanta da kwartatarta tana zanga-zangar lumana kan karin kudin wutar lantarki da hukumar samar da wutar ta fito da shi. Wannan yunkuri da kungiyar ta yi, alamu ne da ke tabbatar wa al’umma har yanzu da sauran rina a kaba. A kaikaice da ya kamata duk dan Nijeriya da ya san ciwon kansa ya fito kai-tsaye ya marawa gwamnatin Buhari baya kan yunkurinta na yaki da cin hanci da rashawa. Amma ba daidai ba ne mu tankwashe kafa, muna kallon ‘yan tsirarrun mutane wadanda ba su fi karfinmu kora su da cakulkuli ba, amma sun rike mana dukiyar kasa, wanda sakamakon hakan muka koma bayi a cikin kasarmu ta gado!
Tuni har wasu sun fara neman haddasa rudu a kasar, watakila a tunaninsu canjin da ake tsammani zai zai tabbata ne tun daga ranar farko da Shugaban Kasa Muhammadu Buhari ya karbi mulki. Duk wannan ba wani abu ba ne illa gazawar shugabannin baya, wadanda hakkinsu ne su ilmantar da al’ummar kasar yadda dimokuradiyya take da salon tafiyar da ita. Amma aka kwashi shekaru 16, babu abin da ake yi illa satar dukiyar kasa da cin amanarta.
Mu tuna cewa tun kusan shekaru 10 da suka wuce, Jihar Lagos kadai a Nijeriya ta na da karfin kashi daya cikin hudu na dukiyar kasar nan baki dayanta. Haka kuma tattalin arzikinta ya fi na Kenya, Libya, Ghana da Tunisiya, kamar yadda na ambata a sama. Amma tun bayan waccan kididdigar, a ke ta faman shan bamban game da bunkasar sassa daban-daban ciki har da bangaren sadarwa.
Idan kuma muka waiwaya shekaru 24 da su ka gabata, layukan waya ba su wuce guda 300,000 ba kwata-kwata a Nijeriya, wadanda kamfanin NITEL ne ya mallake su. Amma yau akwai layukan waya fiye da guda miliyan 146 da wasu kamfanonin su ka mallaka. A lokacin babu masana’antar shirin fim ta Nollywood, wacce a yau ake kallo a matsayin ta biyu a fadin duniya wajen yawan shirya finafinai baya ga masana’antar Indiya ta Bollywood. Idan mu ka kara da masana’antar shirin finafinai ta Hausa wato Kannywood da sauransu, to kenan za a iya cewa kididdigar ta ma sha bamban.
Har ila yau, shekaru 24 da su ka shude Aliko Dangote bai shahara haka ba, amma a yau har ya zarce katafaren kamfanin Lafarge a matsayin mafi sarrafa siminti a Afrika – kasuwar da a yau ta ke da kusan kashi 35 cikin 100 na arzikin nahiyar kuma za ta ci gaba da kasancewa a haka har shekaru 15 masu zuwa. Bugu da kari, idan har Aliko Dangote ya aiwatar da barazanar da ya yi ta cewa zai fara tace danyen mai da sayar da fetur ga ’yan Nijeriya miliyan 174, to kuwa lokaci ne kawai zai hana shi zama mutum mafi tarin dukiya a duniya, idan a ka yi la’akari da bunkasar kasuwanninmu. Shekaru 24 da su ka shude a na sayar da gangar danyen mai a kan kasa da Dala 30 yawanci, amma a yau a na sayar da ita a kan Dala 32, idan aka kwatanta da shekarar 2014 tana kan Dala 100! A shekaru 24 da su ka shude ba mu da manyan bankuna da tsarin hada-hadar kudi irin na yanzu.
Saboda haka abubuwa da yawa sun wakana ga tattalin arzikinmu wanda ya dace a ce an gudanar da kididdigar tun shekara ta 2000 da 2010 kamar yadda ya ke a al’adance duk shekara goma a ke yi. A takaice ma dai kasashe da yawa su na gudanarwa ne duk bayan shekaru uku. Ya kamata a san cewa, wannan bunkasar sun zo ne tun kafin Tsohon Shugaban Kasa Jonathan ya hau karagar mulki.
Idan har a ka yi wannan waiwayen, za a fahimci cewa Nijeriya kasa ce da Allah kadai ya san dimbin arziki da ni’imomin da Allah Ya hore mata. Amma tuni kallo ya koma sama a kasar, bangaren ilmi kadai ya ishe ka misali; babu wata jami’ar Nijeriya ko daya a cikin fitattun jami’i’o’in ilmi 1000 na duniya!
Duk da dimbin arziki da kasaitar kasar, duk da baiwa da basirar da Allah Ya ba wa ‘yan kasar nan, duk da irin albarkatun kasa da ma’adinan da muke da su, amma barayin cikinta sun fi ta arziki a yau, kaico!
