Raye-rayen gargajiya
Ewe suna da tarin rawan rawa, wanda ya banbanta tsakanin yankuna da sauran abubuwan. Wata irin wannan rawa ita ce Adebu (Ade – farauta, bu – rawa). Wannan rawa ce ta kwararru wacce ke bikin mafarauci. Ana nufin duka su sa dabbobi su sami saukin farauta kuma su ba dabbobi wata al’ada “jana’iza” don hana ruhun dabbar dawowa da cutar da mafarautan.
Wani rawa, Agbadza, a al’adance rawa ce ta yaki amma yanzu ana amfani da shi a cikin yanayin zaman jama’a da shakatawa don bikin zaman lafiya. A wasu lokuta ana amfani da raye-rayen yaki azaman atisayen horon soja, tare da sigina daga gubar jagora wacce ke umartar jarumai su ci gaba, zuwa dama, sauka, da sauransu. Wadannan raye-rayen sun taimaka ma wajen shirya jarumawa don yaki kuma idan sun dawo daga yaki za Nuna ayyukansu cikin yaki ta hanyar motsinsu a rawa.
Atsiagbekor na zamani ne na rawar yakin Ewe na Atamga (Great (ga) Oath (atama) dangane da rantsuwar da mutane suka yi kafin su ci gaba da yaki. Motsawar wannan sigar ta yau ta fi yawa ne a cikin tsari kuma ba kawai ana amfani da shi ne wajen nuna dabarun yaki, amma kuma a karawa sojoji karfi da kuzari A yau, ana yin Atsiagbekor ne don nishadi a wajen taron jama’a da kuma gabatar da al’adu.
Rawar Atsia, wacce akasari mata ke gabatarwa, jerin gwanon motsa jiki ne wanda mai gubar ke jagoranta. Kowane motsi na rawa yana da nasa tsarin rhythmic, wanda aka hada tare da gubar jagora. “Atsia” a cikin harshen Ewe yana nufin salo ko nuni.
Bobobo (asali “Akpese”) ance Francis Kojo Nuatro ne ya kirkireshi. Ana tsammanin tsohon dan sanda ne wanda ya shirya rukuni a tsakiyar zuwa karshen 1940s. Rawar ta samo asali ne daga Wusuta kuma a cikin kidan Highlife wanda ya shahara a duk kasashen Afirka ta Yamma. Bobobo ya sami amincewar kasa a cikin shekarun 1950 da 1960 saboda amfani da shi a tarukan siyasa da sabon abu na tsarin raye-raye da motsi. Gabadaya ana yin sa ne a jana’iza da sauran shagulgula. Wannan rawa ce ta zamantakewa tare da babban daki don fadar albarkacin baki. Gabadaya, maza suna raira waka da rawa a tsakiya yayin da mata ke rawa a cikin zobe a kusa da su. Akwai nau’ikan “a hankali” da “masu saurin” na Bobobo. Mai jinkirin ana kiransa Akpese kuma ana kiran mai sauri Bobobo.
