Wani rahoto daga Ofishin Babban Mai Binciken Kudi na Nijeriya ya tuhumi kamfanin man fetur na kasa (NNPCL) bisa zargin almubazzaranci da kudade gami da karkatar da kudaden shiga da ake nufin na Gwamnatin Tarayya ne a shekarar 2021.
Tuhumar na kunshe ne a cikin rahoton 2021 na mai binciken kudi da aka buga a Nuwamban 2024. Kwanan nan an mika rahoton mai shafuka 558 ga majalisar dokokin kasa kamar yadda kundin tsarin mulkin Nijeriya ya tanada.
- Mun Karbi Rancen Dala Biliyan 1 Don Tallafa Wa Matatar Man Dangote —NNPC
- Cece-kuce Kan Badaƙalar Kuɗaɗe A NNPCL: SERAP Ta Bukaci Mele Kyari Ya Yi Bayani
Rahoton ya nuna tarin tambayoyi da suka shafi karkatar da kudaden da suka shafi hukumar ta NNPC.
A wani lamari na daban, babban mai binciken kudin ya tuhumi kamfanin Mai na kasa da laifin cire Naira biliyan 82.9 ba tare da izini ba daga kudaden shigar tarayya don gyara matatun mai.
Hukumar ta NNPCL ta kuma samu korafe-korafe daga rahoton “cire kudaden da ta yi ba bisa ka’ida ba daga sayar da danyen mai a cikin gida daga tushe,” wanda babban mai binciken ya ce ya sava wa kundin tsarin mulkin Nijeriya da ka’idojin kudi (3106 da 3129) 2009 dangane da tattalin arziki na kashe kudi.
Rahoton ya ba da shawarar cewa babban jami’in gudanarwa na NNPC ya kamata ya ba da dalilai ga kwamitocin asusun gwamnati na Majalisar Dokoki ta kasa, na cire kudaden ba tare da izini ba da kuma maido da aika jimillar kudaden da aka bata zuwa baitul malin gwamnati.
Naira biliyan 82 da ba a tantance ba
Daga nazarin bayanan biyan NNPCL na 2020 da 2021, binciken ya nuna cewa an cire Naira biliyan 82.9 daga sayar da danyen mai da iskar Gas (Kudaden Harajin Tarayya) daga bayanan 2020 da 2021, kuma jimillar Naira biliyan 82.9 wadanda aka cire su daga tushe don sake fasalin matatun mai.”
Rahoton ya ce hada-hadar cire kudin da aka gudanar ba su da goyan bayan “shaidar izini da amincewa kafin a cire su.”
Babban Oditan ya ce matsalolin da aka gano a asusun ajiyar na NNPC, ana iya danganta su da rauni a tsarin kula da cikin gida. Hakanan zai iya kai wa ga karkatar da kudade, karkatar da kudaden shiga da ake nufi da tarayya da kuma asarar kudaden shiga na tarayya, in ji rahoton.
Cire kudaden ya ci karo da sashe na 162 (1) na kundin tsarin mulkin tarayyar Nijeriya na shekarar 1999 (kamar yadda aka yi masa kwaskwarima) wanda ke cewa: “Hukumar za ta rike wani asusu na musamman da za a kira shi da “Federation Account” wanda za a biyan duk kudaden shiga da Gwamnatin Tarayya ta karvo, sai dai kudaden shiga daga harajin samun kudin shiga na ma’aikatan rundunar sojin tarayya, rundunar ‘yansandan Nijeriya, ma’aikatar ko ma’aikatar gwamnati da ke da alhakin kula da harkokin kasashen waje da mazauna yankin Babban Birnin Tarayya, Abuja.”
Hakazalika, ya ci karo da sakin layi na 213 (ii) na dokokin Kudi (FR), wanda ya bayyana cewa “Ba wani asusu ba za a fitar da duk wani abin da za a cire daga asusun kudaden shiga in ban da manufar canja wuri zuwa asusun hadaka.” Bugu da kari, sakin layi na 223 na FR 2009 ya ce, “Ba za a cire wani abu daga duk wasu kudaden shiga ko wasu rasit don daidaita wani kari da aka yi a baya ba.
Adadin da aka karva dole ne, a kowane lokaci, a lissafta gabadaya. An shirya tsarin dawo da kudaden shiga da kuma biyan kudin da ke cikin Dokokin Kudi 3006.”
Hukumar NNPCL ba ta amsa tambayoyi da matsalolin da babban mai binciken kudi ya gabatar mata ba.
Masu binciken kudi na fargabar cewa matakin na NNPCL na iya haifar da almubazzaranci da kudade da kuma karkatar da kudaden shiga da ake nufi da tarayya.
Daga nan sai rahoton ya ba da shawarar cewa daga yanzu, ya kamata Shugaban Rukunin na NNPCL ya tabbatar da cewa ba a cire wasu kudaden da ake kashewa a asusun tarayya ba kafin a aikia a intanet.
Cire Naira biliyan 343 ba bisa ka’ida ba
Rahoton ya bayyana cewa daga bitar kudaden da kamfanin NNPC SAP ya yi a watan Maris da Mayun 2021, Naira biliyan 484.7 ne ya tabbatar da yawan kudaden da aka samu na sayar da danyen mai a cikin watan Maris da Mayun 2021.
Rahoton ya ce, ba a bayar da cikakkun bayanai na kowanne daga cikin abubuwan da aka cire daga cikin kudaden da aka fitar don tantancewa ba, don haka ba za a iya tabbatar da dalilan cire kudaden daga hukumar ta NPL ba.
Ya kara da cewa a watan Mayun 2021, tsarin biya za a yi a intanet ya kamata ya kasance Naira biliyan 127 amma Naira biliyan 77 ne kawai Hukumar NNPC ta aika, inda ya bar givin Naira biliyan 50 da ba a saka wa asusun tarayya ba, wanda har yanzu ba a san inda suke ba.
Bugu da kari, wadannan abubuwan da aka cire ba bisa ka’ida ba sun sava wa kundin tsarin mulkin Nijeriya na 1999 da kuma dokokin kudi na 2009.
Dangane da haka, an bukaci GCEO na NNPCL da ya bayar da dalilai ga kwamitocin asusun gwamnati na Majalisar Dokoki ta kasa, dalilin da ya sa aka cire Naira biliyan 343.6 daga kudaden shiga asusun tarayya daga tushe na watannin Maris da Mayu 2021, sabanin haka ga tanadin dokokin kudi na zamani.
Har ila yau, babban mai binciken kudi yana son a kwato Naira biliyan 343 “kuma a tura shi cikin baitul mali.
Mabanbantan kudaden shiga na tarayya
Babban Oditan ya kuma bayyana kaduwarsa da ajiyar Naira biliyan 83.6 daga cikin mabambantan kudaden shiga na tarayya. Masu binciken kudi sun lura daga bitar bayanan kudi na NNPCL cewa Naira biliyan 83.6 na kudaden shiga daban-daban daga ayyukan hadin gwiwar NNPC daga shekarar 2016 zuwa 2020 sun shiga cikin asusun ajiyar kudi na CBN/NNPC maimakon asusun tarayya.
Babban mai binciken kudi ya damu da cewa wannan al’adar ya sa Gwamnatin Tarayyar ta koma ciyo bashi.
Takardar Taskokin Ref. mai Lamba. GWADA/A12 & B12/2013 masu kwanan wata 19 ga Nuwamba 2013, sun tabbatar da kudaden da ba a kashe ba har zuwa 31 ga Disamba, ko kuma kamar yadda za’a iya tsawaitawa, a mayar da su cikin baitulmali. Hakanan, sakin layi na 414 na Dokokin Kudi (FR) 2009 jihohi
“….Ba za a fitar da wani yanki da ba a kashe ba don manufar sanya shi a wurin ajiya don biyan kudi a wani zamani mai zuwa ko a kai shi zuwa ajiya ko asusun ajiyar kudi…”
Babban mai binciken kudi ya yi zargin “watakila an karkatar da kudaden.” Don haka, yana son a kwato kudaden kuma a tura su cikin baitul mali.
Masu binciken sun kuma bukaci GCEO na NNPCL da ya bayyana wa kwamitocin asusun gwamnati na Majalisar Dokoki ta kasa dalilin da ya sa aka shigar da makudan kudade Naira 83.6 daga ayyukan hadin gwiwa na kamfanin NNPC daga shekarar 2016 zuwa 2020 a cikin asusun ajiyar kudi na CBN/NNPC.
Karin kudin da ba a bayyana ba
Binciken da PREMIUM TIMES ta yi a kan rahoton tantancewa ya nuna cewa an biya wani kamfani Naira biliyan 3.7 da ake cece-kuce a matsayin givi na sayar da kayan MT na PMS.
A shekarar 2021, wata takarda ta cikin gida ta shawarci ‘yan kasuwa da su rika biyan kudin sayar da Naira kafin lokacin biya a cikin asusun da kamfanin ya keve, inda daga nan ne kamfanin ya yi amfani da Naira biliyan 3.7 wajen sayen kudaden shiga ta asusun NNPC Group domin biyan masu kaya.
Babban Oditan ya ce cikakken bayani kan hada-hadar da aka yi tsakanin NNPC, PPMC da kamfanin da ya samar da zunzurutun kudi har Naira biliyan 3.7 da aka biya kamfanin saboda givin da aka samu na sayar da man fetur na MT da aka yi ba a tantance ba.
Hada-hadar da aka gudanar ta keta Sakin layi na 603 (i) na Dokokin Kudi (FR) wanda ke cewa: “Duk takaddun shaida za su kunshi cikakkun bayanai na kowane aikin yau da kullum, kamar kwanan wata, lambobi, adadi, nisa da kimar kudi, don ba su damar kasancewa, an bincika ba tare da yin la’akari da wasu takaddun ba kuma koyaushe za a samu goyan bayan takaddun da suka dace kamar odar sayen gida, daftari, wasikun hukuma na musamman, takaddun lokaci, da sauransu.”
Bugu da kari, sakin layi na 415 na Dokokin Kudi (FR) ya ce “Gwamnatin tarayya na bukatar duk jami’an da ke da alhakin kashe kudi don aiwatar da tattalin arzikin da ya dace, kada su kashe kudi haka nan kawai har sai an zave su.” Hakazalika, sakin layi na 3106 na FR ya ce “Jami’in gwamnati da ke biyan kudi ba bisa ka’ida ba daga asusun jama’a, za a ba shi sanarwar kwanaki 21 don yin bayani, idan ba a bayar da gamsasshen bayani ba, to za a kwato kudaden da abin ya shafa daga hannun jami’in kuma za a cire wannan jami’in daga tsarin.”
Babban Odita Janar na fargabar cewa matakin na NNPCL na iya haifar da asarar kudaden jama’a. Yana son a kwato kudin a aika su baitul mali.
Babu tabbas ko hukumar NNPCPL ta amsa tambayoyin da babban mai binciken kudi ya gabatar har zuwa lokacin gabatar da wannan rahoto. Olufemi Soneye, mai magana da yawun hukumar ta NNPC, bai amsa kiran da wakilinmu ya yi da sakon kar-ta-kwana ba.
Martanin SERAP
A yayin da take mayar da martani kan batutuwan da babban mai binciken kudi ya gabatar, kungiyar Kare Hakkin Jama’a da Tattalin Arzikin kasa (SERAP) ta bukaci Mele Kyari, GCEO na NNPCPL, da ya “yi bincike tare da bayyana inda ake zargin vacewar kudaden kamar yadda aka rubuta a shekara ta 2021, cikin rahoton babban mai binciken kudi na tarayya.”
“Manyan zarge-zargen da babban mai binciken kudi ya yi na nuna rashin amincewar jama’a da tanade-tanaden Kundin Tsarin Mulkin Nijeriya, da dokokin yaki da cin hanci da rashawa na kasa, da kuma wajibcin kasa da kasa,” in ji SERAP, inda ya kara da cewa, “zargin da ake zargin ya kawo cikas ga ci gaban tattalin arzikin kasar, inda ya jefa mafi yawan ‘yan Nijeriya cikin talauci tare da hana su dama.”
Hukumar, a cikin wata sanarwa da ta fitar a ranar Lahadi, ta bukaci Mista Kyari “ya bayyana wadanda ake zargi da hannu a vacewar kudaden man fetur tare da mika su ga Hukumar Yaki da Cin Hanci da Rashawa (ICPC) da Hukumar EFCC.”
