Wani lamari da ya jima yana ciwa talakawa musamman mata masu juna biyu da mazajensu tuwo da kwarya a asibitocin gwamnatin kasar nan, shi ne fargabar zuwa haihuwa.
Mata na shiga halin ni ‘ya su a duk lokacin da suka tsinci kansu a irin wadannan asibititoci, wannan na kasancewa a duk lokacin da aka ce haihuwa ta gabato duk suna zuwa awo a kan lokaci.
- Kada Wata Jam’iyya Ta Kuskura Ta Karɓi Tallafin Kuɗi Daga Ƙasashen Waje – INEC
- Ambaliyar Ruwa: Manoman Shinkafa Sun Karaya Da Samun Amfani Mai Yawa
Mata na fuskantar cin zarafi da wulakanci, da suka hada da zagi, hantara kai har ma da mari daga unguwar zoman da suke kardar haihuwa, baya ga wannan wulakancin, wasu likitoci su kan yi biris da macen da take kan gwiwa duk da azabar da take sha, a wasu lokutan ma suna ganin mace za ta mutu ko kuma a yi sakacin da jaririn da ke cikinta zai mutu, ko su yi sanadin mutuwar da uwar da abin da yake cikinta, kamar yadda ta faru kwanan nan a babban asibitin Murtala Muhammad da ke Jihar, inda likitoci da masu taimaka musu suka yi sanadin mutuwar wata baiwar Allah Mai suna Sha’awa da jaririnta ta hanyar yasar da ita da nuna mata halin ko in kula.
An kai Sha’awa Abdulmumin, mahaifiyar ‘ya’ya hudu, zuwa Asibitin kwararru na Murtala Muhammad da ke Kano da fatan za ta haihu ta dawo gida da jaririnta; amma ba kawai ta rasa jaririn ba,amma sai ya zama saboda sakacin likitoci da masu taimaka musu ya sa an rasa ta da jaririn nata.
A cewar ‘yar uwarta, Zainab, wacce ke tare da ita a wannan lamari, ta yi imanin da cewa da an ba wa Sha’awa kulawar da ta dace da ba a yi asarar ranta da na abin da yake cikinta ba.
Ta ce ma’aikatan asibitin sun nuna rashin kula da lafiya a yadda ake kula da ‘yar uwarta.
An tattaro cewa jaririn ya rasu ne kasa da sa’o’i 24 bayan Sha’awa ta isa asibiti amma ba a fitar da yaron da yake cikinta ba sai bayan kwanaki biyu, inda bayan sa’o’i kadan da cire jaririn.
Ba ya ga wannan abin takaici ya faru ga ‘yar uwar Zainab, akwai mata da dama da irin wannan ta faru da su. amina Habib Sabo, ta yi wa wakilin LEADERSHIP HAUSA karin haske kan yadda wani abu ya faru a idonta cikin asibitin kwararru na Murtala Muhammad dake Kano, inda ta ce wani lokaci sun kai kanwarta za ta haihu, suka ga an kawo wata mace za ta haihu tana nakuda, bayan jimawa kadan suka ga ta fito za ta tafi gida.
“Sai muka yi mamakin ganin hakan da muka tambaye ta sai wadanda suka kawo ta suka ce ai an gaya musu cewa ba yanzu za ta haihu ba, basu yi taku goma da barin inda muke ba, sai haihuwa ta zo, in gaya maka sai mu muka kewaye ta da zannuwa ta haihu a wurin. Kuma sai da suka ga ta haihu sai ga su nan a guje wai sun zo karbar haihuwa,” in ji ta.
Sannan ta ce wani abin takaici shi ne, a duk lokacin da ka je bangaren ‘yan haihuwa, ka ji an zo an ce ina ‘yan uwan wance, ko kawo kwali, to jaririn ya mutu. “Kuma sau da yawa za ka rika jin irin wannan shelar sai dai kawai Allah ya yi sakayya,” in ji ta.
Abin tambaya a nan shi ne, wadannan abubuwa da ke faruwa a asibitocinmu, laifin liktoci ne, ko na masu taimaka su wajen karbar haihuwar, ko kuwa laifin hukumar asibiton ne, ko kuma laifin masu sa ido ne kan al’amuran da suke gudana a sibitocin.?
A cikin ’yan kwanakin nan, Asusun Ba da Agajin Gaggawa na Majalisar dinkin Duniya kan kula da mata da kananan yara (UNICEF) ya yi kasa sosai a dangaren kiwon lafiya, inda a cikin kowane minti 10 na rana, mace ‘yar Nijeriya na rasa ranta sakamakon matsalolin da ke da alaka da juna biyu. A matsakaici, kusan mata 52,560 ke mutuwa kowace shekara yayin da suke da ciki ko lokacin haihuwa.
Kimanin kashi 50 cikin 100 na mata masu juna biyu da yara an yi imanin suna mutuwa ba tare da wani dalili ba a hannun masu ma’aikatan asibiti da ba su da kwarewa wajen kula da masu haihuwa.
Shekaru biyu da suka gabata, farfesa a fannin haihuwa da ilimin mata a Jami’ar Ilorin, Abiodun
Aboyeji, ya koka game da rashin lafiyar iyaye masu juna biyu a kasar nan, inda ya ce, adadin ya kai 40,000 kowace shekara. Wannan shi ne kari akan 12,560 kowace shekara a sabbin kididdiga.
Dangane da yanayin, Farfesa Aboyeji ya yi kira da a ayyana dokar ta-daci a sashin don magance matsalar. Ya jaddada bukatar fifita lafiyar iyaye masu juna biyu fiye da siyasa.
Ya yi mamakin da hakan ke faruwa, kuma ta yaya za mu iya gyara a yanayin da ke haifar da mutuwar mata 3,333 kowane wata a Nijeriya, 769 kowane mako, 109 a kowace rana da biyar a kowace awa, yana barin tsakanin 800,000 da miliyan 1.2, wasu da nakastuwa na dindindin?”
Farfesan ya jaddada cewa, “Matan Nijeriya na cikin kunci na hana su yin amfani da maganin hana haihuwa na zamani ba saboda rashin samun dama, kuma maza sun yi tsayin daka kan ba su yarda da ayyukan zubar da ciki da doka ta tanada ba.
Ko da lokacin da ake son daukar ciki kuma ake so, cibiyoyin kiwon lafiya a duk fadin kasar ba sa rarrabawa, ba su da isassun kayan aiki da karancin ma’aikata don kula da su. Daga karshe a cikin tsarin bayarwa, dubunnan sun mutu wanda shi kansa abin takaici ne saboda yawancin mutuwar ana iya guje masa.”
Halin da ake ciki na damuwar kai tsaye ne sakamakon mummunan halin da ake ciki na tsarin samar da lafiya na kasar. Yawan mace-macen da ke faruwa daga juna biyu da haihuwa ya ci gaba da ta’azzara duk da kimiyyar likitanci na zamani wanda wadanda ake tuhuma da kula da lafiyar kasar suka gaza shiga sakamakon rashin ingantaccen tsarin siyasa da aiwatarwa a duk fadin hukumar.
Sauran abubuwan da ke kara rura wutar wannan mutuwar da za a iya hanawa sun hada da rashin samun magani mai kyau, haihuwa ta hannun ma’akata marasa kwarewa, tallafawa ungozomomi na gargajiya, talauci da jahilci. Bayan haka, akwai mata da yawa da suka watsar da rayuwarsu yayin da suke nuna gaskiyarsu bisa umarnin fastocinsu don isar da yanayin da a bayyane yake cewa sashen haihuwa yana cikin tsaka mai wuya.
Haka zaika, manufofin kiwon lafiya na gwamnati a kowane mataki ba na dan-adam bane kuma ba ya fifita mace ‘yar Nijeriya wacce ta dogara da asibitocin gwamnati da dakunan shan magani don samun magani. Amma saboda cunkoso a wuraren kiwon lafiyar jama’a, mummunan aikin isar da kiwon lafiya da caji mai yawa, mutane da yawa sun ba da kaddararsu ga dillalan magunguna, masu kula da asibiti da ke zama kamar ungozoma a unguwanninsu da kuma masu kula da lafiya.
A yayin da ake shirin haihuwa, wasu mata ba sa zuwa asibitocin haihuwa na yau da kullum, ko dai saboda jahilci ko talauci, musamman a yankunan karkara inda yawan mace-macen mata masu haihuwa ke da yawa. A wannan lokacin ciki ne ake kula da lafiyar mahaifiyar da jaririn da aka haifa don tabbatar da haihuwa lafiya.
Gaba daya, tsarin bayar da kiwon lafiya na Nijeriya ya kasance bala’in rashin lafiyar da ke addabar kasar inda babu abin da ke aiki da kyau.
Har ila yau, abin takaici ne cewa sashen kiwon lafiyar jama’a yana fama da yaki da ita da gwamnati a koyaushe kamar yadda misalai na yajin aikin likitoci ke yi akai-akai.
Da yawa daga cikin attajiran Nijeriya da masu tsara manufofi an san cewa suna tura matansu.
