WAEC Na Buƙatar Kwaskwarima

Bayan shekaru 73 da kafuwarta, Majalisar gudanar da Jarrabawar Afirka ta Yamma na bukatar yi mata garanbawul cikin gaggawa. Matsalolin da dalibai suka fuskanta a wasu cibiyoyi a lokacin jarrabawar kammala sakandare ta 2024/25 na nuni da koma bayan da WAEC ke fuskanta da kuma bukatar a yi mata kwaskwarima ga ayyukanta.

Biyo bayan fitowar takardar tambayar harshen turanci kwanaki hudu kacal kafin a fara jarrabawar, majalisar ta tilasta sake buga tambayoyin. Hakan ya sa dalibai suka zauna jarabawar har cikin dare. Lokacin da fitilun suka mutu, dalibai sun koma amfani da tocila, kyandir, da kowace irin fitila a madadin hasken lantarki. A wata cibiya wani rufi ya kusa fadowa kan wasu daga cikin zaliban.

• Bayan Biyan Basussuka: WAEC Da NECO Sun Saki Samakon Jarrabawar Jihar Zamfara
• Gwamnatin Tarayya Ta Umurci WAEC, NECO Su Koma Amfani Da CBT Nan Da 2026

Lamarin dai ya jefa firgici a gidaje da dama, inda iyayen da masu kulawa suka fusata suka yi ta kiraye-kirayen kare lafiyarsu da kuma inda ‘yan uwansu suke. Rahotanni sun ce wasu jami’an hukumar ta WAEC na karkashin ‘yansanda suna binciken lamarin, wanda ya shafi cibiyoyi a Legas, Ogun, Osun, da Taraba.

An kafa WAEC ne a shekarar 1952 don gudanar da jarrabawar a Nijeriya da wasu kasashe hudu na yammacin Afirka da ke magana da Ingilishi, Ghana, Saliyo, Laberiya, da Gambiya, tare da ba da izinin bayar da takaddun shaida kwatankwacin daidaikun hukumomin da ke yin jarrabawar a duniya.

Hukumar ta taka rawa daidai da yadda da ake tsammani shekaru kusan ashirin bayan kirkirar ta. Jarrabawar ta zarce yadda aka yi zato, domin na gyara rayuwar miliyoyin dalibai da suka zama kwararru, shugabannin kasa, da manyan abin alfahari a duniya a fagage daban-daban.

Duk da haka, a cikin ‘yan shekarun da suka wuce, rashin daidaituwa na jiki ya bayyana. Jami’ai sun fara fitar da takardun tambayoyi domin samun kudi a wasu kwanaki kafin a fara jarabawar, inda ‘yan kasuwa marasa kishi, dillalai, da malalata dalibai suka lalata shirin.

Wannan ya gurgunta kyawawan manufofin WAEC da ta bada fatawa da kuma kawo cikas ga ingancin takaddun shaida.

Abubuwan da suka faru na baya-bayan nan sun kara jaddada lalacewar tsarin ilimin kasar. Kusan wata guda da fitowar WASSCE, matsalar tsara JAMB ta tilasta wa dubban daliban UTME a jihohi shida da wasu sassan Legas yin jarrabawar bayan an basu maki kadan.

Wannan abin takaici ya sa wata daliba da abin ya shafa ta kashe kanta a Legas, sai dai daga baya hukumar ta JAMB ta yarda cewa babbar matsalar da aka samu gazawarta ce ba ta dalibai ba.

Shekarar 1970 ta kawo sauyi a koma bayan WAEC. Badakalar Owosho, inda wani jami’in hukumar ya fallasa amsar da dalibai suka yi a gaban jarrabawar, ya sa aka soke jarabawar a wasu cibiyoyi, wanda ya tilasta wa wadanda suka yi laifi da wadanda ba su ji ba gani ba su ci jarrabawar a shekara mai zuwa tare da kananan yaransu. Sai dai, sulhun da aka yi a shekarar 1977, wanda aka yi wa lakabi da ‘Edpo’ 77’, ya rufe rugujewar Owosho ta kowace fuska.

Dole ne WAEC ta fanshi kanta ta hanyar toshe madogarar da ma’aikatan da ba su da gaskiya suke ba da takardar tambayar ta. Dole ne ta gano tare da mika miyagu ga ‘yansanda domin gurfanar da su gaban kuliya.