Yayin da ‘yan Nijeriya da dama ke turuwar ficewa daga kasar domin neman walwala a kasashen waje saboda dalilai daban-daban, akwai fargabar cewa idan ba a gaggauta magance wannan dabi’a ta Japa ba, hakan na iya dagula al’amuran ma’aikata a kasar nan, kamar yadda sashen binciken bayanan LEADERSHIP ya nuna.
Japa kalma ce ta Nijeriya wacce ke fassara ‘yan kasar da ke barin kasar ba tare da niyyar komawa ba. Japa kalma ce ta Yarbanci (Japa), ma’ana “Gudu” ko kuma Hijira.
- Shirin Tallafinmu Ga Nijeriya A 2025 Zai Kai Ga Asalin Mabukata – Wakilin MDD
- Farashin Man Fetur Ya Ƙaru A Abuja Da Legas
Ana kara nuna damuwa kan yadda ‘yan Nijeriya ke tsrewa zuwa kasashen ketare wanda hakan ke haifar da gibin ma’aikata a sassa daban-daban na tattalin arzikin Nijeriya. Manazarta sun bayyana fannin kiwon lafiya a matsayin wanda ya fi fama da matsalar, inda likitoci da ma’aikatan jinya suke yin gudun hijira a cikin ‘yan shekarun nan. Hakazalika, Fasahar Sadarwa (ICT) da sassan injiniya suma sun tasirantu da “Japa”.
Masana sun yi gargadin cewa ci gaba da lalacewar kwakwalwa daga wannan yanayin na iya haifar da asarar ’yan kasuwa masu tasowa da kuma karancin kwararru. Haka kuma, a cewar kwararrun, ma’aikata na kara rasa imani kan dorewar tattalin arzikin kasar, inda da yawa suka kuduri aniyar yin hijira duk da karfafa gwiwar da masu daukar ma’aikata ke ba su don karfafa su su zauna.
A kwanakin baya ne Shugaban Kungiyar Likitocin Nijeriya NMA reshen Jihar Oyo, Dakta Happy Adedapo, ya yi kira ga gwamnatoci da su kara zaburar da ma’aikatan lafiya da likitoci domin rage dabi’ar ‘japa’ a Nijeriya.
A wata hira da manema labarai a Ibadan, ya bayyana cewa ‘Japa’, daya daga cikin manyan kalubalen da ma’aikatan kiwon lafiya ke fuskanta a shekarar 2024, za ta ragu zuwa mafi karanci idan likitoci sun samu nutsuwa.
Ya ce, “Ba wani abu bane idan gwamnati ta bai wa likitoci rancen mota don karfafa musu gwiwa da kuma basu kulawa cikin tsarin. Ya kamata a karanta rage wannan dabi’a ta Japa zuwa mafi kankanta.”
Har ila yau, da yawa daga cikin masana fasahar Yada Labarai da Fasahar Sadarwa (ICT) sun nuna fargabar cewa ci gaban tattalin arzikin Nijeriya na iya samun cikas sosai sakamakon wannan hijirar da masana fasahar ke yi domin neman ingantacciyar dama a ketare.
Daya daga cikin wadannan kwararru su ne, babban jami’in gudanarwa na kamfanin Agotech Solutions, Mista Wale Adedeji, ya yi kira ga gwamnati da ta aiwatar da matakan dakile wannan matsalar domin gujewa ci gaba da samun matsalar kwakwalwa. Ya bayyana cewa daya daga cikin kalubalen da ke ci gaba da fuskanta a bangaren IT shi ne tsadar samun masu hazaka.
A cewarsa, kamfanoni na kasa da kasa suna kara daukar kwararru daga Nijeriya, wanda shaharar kasar ta samar da kwararru a fannin fasahar kere-kere.
Don magance wannan batu, Mista Adedeji ya ba da shawarar hanyoyin da za a bi.
Ya jaddada bukatar gwamnati ta kafa tare da samar da kudade don koyo inda daidaikun mutane za su iya samun dabarun da ake bukata.
Ya kuma ba da shawarar saka hannun jari mai mahimmanci don saukake kasuwanci.
A cewarsa, samar da nau’in ‘Silicon Balley’ na gida a Nijeriya – tare da wuraren shakatawa na fasaha, wuraren shakatawa kyauta, da kuma samun damar intanet mai yawa zai karfafawa matasa da masu sha’awar fasaha gwiwa, samar da kirkire-kirkire da rage sha’awar komawa kasashen waje.
Alkaluman da aka tattara sun nuna cewa kashi 56 cikin 100 na ‘yan Nijeriya suna yi la’akari da yin hijira daga kasar, wanda hakan ya nuna karuwar kashi 20 cikin 100 idan aka kwatanta da na shekarar 2017 da ya kai kashi 36, a cewar wani rahoto da wata cibiyar bincike ta Afrobarometer da ke nahiyar Afirka ta gabatar.
Rahoton ya ce ” Sun yi tunani mai yawa’ game da ra’ayin ya ninka sau uku, daga kashi 11 zuwa kashi 33,” in ji rahoton.
Bayanai sun nuna cewa wannan yanayin yana fitowa ne musamman a tsakanin ‘yan kasa masu ilimi. ‘Yan Nijeriya da suka kammala karatun sakandare sun kunshi kashi 71 cikin 100 na wadanda ke tunanin yin hijira, yayin da mazauna birane da matasa ke wakiltar kashi 63 cikin 100 da kashi 60 cikin 100, bi da bi.
Ana danganta sha’awar hijira zuwa neman mafi kyawun damammaki, guraben aikin yi, da sauki daga wahalhalun tattalin arziki.
Wuraren da aka fi samun masu neman masu hujirar sun hada da Arewacin Amurka, Turai, da Gabas ta Tsakiya. Rahoton ya kuma nuna cewa kashi biyu cikin uku kashi da 66 na ‘yan Nijeriya marasa aikin yi da ke neman aiki suna tunanin barin kasar.
Hijira daga Nijeriya na karuwa a shekarun baya-bayan nan. Tsakanin watan Janairu zuwa Satumban shekarar 2023 mutum 1,574,357 ne suka bar kasar, wanda ya kawo adadin bakin haure a cikin shekaru biyu da suka wuce zuwa 3,679,496.
Wani bincike na daban da Cibiyar Zabe ta Afirka ta gudanar a shekarar 2022 ya nuna cewa kashi 69 cikin 100 na ‘yan Nijeriya masu shekaru 18 zuwa 35 za su yi kaura idan aka ba su dama. Wannan fitowar ta ba da gudummawa ga samun rauni wajen kula da masu matsalar kwakwalwa, musamman a fannin kiwon lafiya, yayin da kwararrun ke barin don samun ingantaccen yanayin aiki a kasashen waje.
Masana sun ce gwamnati ta gaza wajen magance matsalolin da ke tattare da su tare da aiwatar da ingantattun matakai na dakile matsalar bakin haure da ake fama da ita. Bayan guguwar hijirar ta dagula alakar iyali tare da kawo cikas ga al’umma, a cewar masana. Duk da wadannan kalubalen, matsalolin tattalin arziki, gazawar tsarin aiki, da sauran abubuwan da ke haifar da kaura har yanzu ba a warware su ba.
A cewar Banji Alimi, kwararre a fannin HR, yawancin wadannan bakin hauren sun kammala karatunsu ne a jami’o’in Nijeriya, wadanda gwamnati ke ba da tallafi sosai. Wadanda ke neman kulawa a kasashen waje suna daukar shekaru na horo da kwarewar da aka samu a cikin gida.
ng, Joshua Coker, ya ce “dabi’ar japa” ta haifar da gagarumin sauyi a cikin wuraren ayyuka, wanda ya canza shi daga mai aiki-centric zuwa ma’aikata.
Ya danganta wannan guguwar hijira da rashin kyawun yanayin aiki, rashin isassun albashi, rashin tsaro, da kalubalen tattalin arziki.
Coker ya kuma kara da cewa, karin wasu abubuwa da suka hada da tabarbarewar tattalin arziki, tsadar rayuwa, da take hakkin bil’Adama, su ma sun sa matasan Nijeriya neman ficewa kasashen da suka ci gaba domin neman rayuwa mai inganci.
Ya ambaci cewa ya taba karanta wata kasida game da gagarumin guguwar kaura na Indiya zuwa kasashe kamar Burtaniya da Amurka a cikin shekarun 1970s, 1980s, da 1990s. Ko ma dai yaya, da yawa daga cikin wadannan mutane sun koma Indiya, inda suka taka muhimmiyar rawa wajen habaka nasarorin da al’ummar kasar suka samu a fannin fasaha, kimiyyar likitanci, da sauran fannoni.
Coker ya ce, dangane da kaura, Indiya ce ta zo ta farko, sai Falasdinu sai kuma Nijeriya a yanayin kaura zuwa Birtaniya.
Alkaluma na baya-bayan nan sun nuna cewa kimanin ‘yan Nijeriya 3,679,496 ne suka bar kasar cikin shekaru biyu da suka gabata. Hukumar kula da masu kaura ta kasa da kasa ta kiyasta yawan al’ummar Nijeriya mazauna waje kusan miliyan 17 ya zuwa shekarar 2024.
Masani a fannin Kula da Bakin Haure, Charles Dickson, ya lura cewa, duk da matsalolin neman bizar da ake fama da su, da hadarin da ke tattare da wasu hanyoyin hijira, da kuma irin wulakancin da ‘yan Nijeriya ke fuskanta a kasashen ketare, gudun hijirar na ci gaba da tafiya. Ya danganta wannan tsayin daka da jajircewar ‘yan Nijeriya, wadanda suke jure wahalhalu masu yawa tare da yin riko da fatan samun makoma mai kyau, abin da mutane da yawa ke ganin ba a iya samu a gida.
Daga baya, manufofin tattalin arziki na gwamnatocin baya-bayan nan sun haifar da hauhawar hauhawar farashin kayayyaki da kuma kawar da mafi yawan ikon sayen ma’aikata da ake biya, wanda ya sa mutane da yawa ke son neman ingantacciyar dama a kasashen waje.
Masana sun ce gwamnati ta gaza wajen magance matsalolin da ke tattare da su tare da aiwatar da ingantattun matakai na dakile matsalar bakin haure da ake fama da ita. Bayan magudanar da kwakwalwa, guguwar hijirar ta dagula alakar iyali tare da kawo cikas ga al’umma, a cewar masana. Duk da wadannan kalubalen, matsalolin tattalin arziki, gazawar tsarin aiki, da sauran abubuwan da ke haifar da kaura har yanzu ba a warware su ba.
